Професорот Зоран Илиевски од катедрата за политички науки на правниот факултет при УКИМ во интервју за ,,Мартенс центарот” зборува за односите во регионот и за врските ЕУ-Западен Балкан.

Транскрипт од интервјуто во продолжение а подолу и видеото на англиски јазик.


Прашање1: Самитот ЕУ-Западен Балкан се одржа оваа недела во Брдо, Словенија. Како гледате дека се развива меѓусебната соработка во регионот?

Меѓусебната соработка во регионот расте, иако со темпо што е незадоволително за нејзиното население, дури и на ниво на економија. По стапувањето во сила на ЦЕФТА, трговијата внатре-регионално се зголеми за речиси 40%. Меѓутоа, просечниот БДП на регионот е една четвртина од просекот на ЕУ и во основното сценарио на нашиот регион ќе му требаат 60-80 години за да го достигне. Ова се ладни факти кои треба да се земат предвид.

П2: Според вас, кои се главните приоритети и главните предизвици за земјите од Западен Балкан на нивниот пат кон интеграција во ЕУ?

Главните приоритети се инвестициите во стратешките сектори на економијата кои треба да доаѓаат од ЕУ и нејзините земји -членки. Ова ќе даде поттик за двата други главни предизвици кои се: решавање на отворените регионални прашања и подобрување на владеењето на правото во секоја од земјите. Ова може да се направи само со кредибилна перспектива за проширување на ЕУ.

П3: Зборувајќи за предизвици, дали мислите дека бавниот напредок на европската интеграција на Западен Балкан влијаеше врз регионалната безбедност?

Би рекол дека тоа не било штетно за безбедноста сама по себе, бидејќи статус -кво состојбата најдобро може да се опише како „стабилитократија“, но негативно влијаеше врз темпото на реформи, оставајќи го регионот кревок, стагнирачки, со сериозни внатрешни тешкотии и со отворање на портите за другите играчи. Безбедноста е тука, сега е време за силен притисок кон просперитет.

П4: Што мислите, какво беше влијанието на последните случувања во Авганистан, безбедносното партнерство АУКУС и еволуцијата на односите на ЕУ со Кина врз политиката на проширување на ЕУ?

Овие случувања ги прикажаа сите слабости во донесувањето одлуки на ЕУ и драматичните последици што ги има врз геополитичките перформанси на блокот. Меѓутоа, како што стојат работите сега, сомнително е дека тие лекции ќе бидат добро искористени за да се направи промена на парадигмата во политиката на проширување. Се чини дека поделбата за проширување во блоковите на земјите -членки на ЕУ е многу длабока и парализирачка за процесот.

П5: ЕУ е главниот економски и трговски партнер на Западен Балкан. Какви можности гледате за понатамошен развој на трговските односи?

Постои итна потреба од „балансирање“ поради драматичниот дефицит во трговијата, а хроничните луѓе се одлеваат од регионот кон ЕУ. Потребни се инвестиции во критична инфраструктура и социјално – стратешки сектори. Секогаш да се потсетуваме дека целиот регион има само 18 милиони луѓе и колективен БДП еднаков на оној на Словачка. Во следниот период само Хрватска ќе добие 5 пати повеќе средства од ЕУ отколку целиот Западен Балкан. Споредете ги тие бројки и фактот дека се наоѓа среде Европа, опкружен со земји -членки на ЕУ.

П6: И која е врската помеѓу Економскиот инвестициски план (ЕИП) и извештаите за проширување?

Планот за економски инвестиции го гледам како продолжување и надградба на линијата на политики потребни за финансирање на овој регион, кои природно се засноваат на условеност и реверзибилност на процесот, како што предвидува новата методологија. Меѓутоа, без јасна определба за членство во ЕУ на сите земји од СБ6, нејзините ефекти ќе бидат ограничени.

П7: Конечно, какви се вашите надежи за иднината?

Надежите по дефиниција се различни од реалноста. Дали се работи за само фантазии, или планови што ќе се остварат, зависи од двете страни, регионот и како ќе се развиваат настаните во рамките на ЕУ. Луѓето од регионот се надеваат дека ќе живеат нормален, основен европски живот со сите социјални, економски и демократски слободи и можности во чиста и еколошки одржлива околина.